Νεποτισμός και Οικογενειοκρατία στο Νομικό Επάγγελμα

του Γιώργου Καζολέα, Δικηγόρου

O νεποτισμός στο νομικό επάγγελμα δεν είναι μόνο εγχώριο αλλά παγκόσμιο φαινόμενο με διαχρονικά χαρακτηριστικά. Η αναξιοκρατία και ευνοιοκρατία κατά την πρόσληψη και την επαγγελματική εξέλιξη νομικών επαγγελματιών έχει συνήθεις πηγές το νεποτισμό, την οικογενειοκρατία, τη λογική των κλειστών κυκλωμάτων και των πελατειακών σχέσεων.

Ακόμα και σε προηγμένες σε νομικά συστήματα χώρες, όπως οι ΗΠΑ, το φαινόμενο να τοποθετούνται σε υψηλές θέσεις νομικών εταιρειών συγγενείς και φίλοι είναι πολύ σύνηθες. Στις νότιες χώρες της γηραιάς ηπείρου η βασιζόμενη στο νεποτισμό αναξιοκρατία πηγάζει κυρίως σε βαθιά ριζωμένες στο υποσυνείδητο του κοινωνικού συνόλου οικογενειοκρατικές αντιλήψεις. Σε μικρότερες πληθυσμιακά χώρες το φαινόμενο να προτιμώνται σε θέσεις εργασίας σε δικηγορικά γραφεία και παρεμφερή καθήκοντα συγγενείς και φίλοι των εργοδοτών είναι περισσότερο από συχνό.

Σε χώρες όπως η Ινδία το φαινόμενο του νεποτισμού στο νομικό επάγγελμα έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τη νομική κοινότητα, καθώς εκεί το δικηγορικό επάγγελμα  αποτελεί προπύργιο λίγων προνομιούχων και ισχυρών οικογενειών. Στους δικηγόρους και  δικαστές, επικρατεί στη χώρα ισχυρή τάση τα παιδιά και τα εγγόνια των  δικηγόρων και δικαστών να συνεχίζουν την επαγγελματική παράδοση των προγόνων τους ενώ οι δικηγόροι πρώτης γενιάς συναντούν μεγάλα εμπόδια για να καθιερωθούν στον νομικό κλάδο.

Η επικράτηση του νεποτισμού στο νομικό επάγγελμα νοθεύει τον υγιή ανταγωνισμό και πλήττει καίρια την επαγγελματική ισότητα και τις ίσες ευκαιρίες. Η λογική της λειτουργίας οικογενειακής εταιρείας ή γραφείου κυριαρχεί ως συνειδητή επιλογή στον τρόπο και την μορφή οργάνωσης των νομικών επιτηδευματιών. Οι στενοί συγγενείς και φίλοι προτιμώνται όχι μόνο για να συμμετέχουν στη σύνθεση των εταιρειών και γραφείων αλλά και για να προάγονται ή να ανελίσσονται ταχύτατα στην ιεραρχία. Αντιθέτως οι μη γόνοι περιορίζονται σε χαμηλές θέσεις με πολλή εργασία και χαμηλές αμοιβές.

Στην πραγματικότητα, παρά το εκ πρώτης όψεως «ανοιχτό» σε όλους νομικό επάγγελμα, στο εύρος που αυτό μπορεί να χαρακτηρισθεί προνομιακό, αποτελεί μάλλον «κλειστό» επάγγελμα που λειτουργεί σε δύο ταχύτητες.

Ο νεποτισμός στο δικηγορικό επάγγελμα που παρατηρείται εντονότερος στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες διακινδυνεύει τελικά τη συνολική απόδοση και το επίπεδο παροχής νομικών υπηρεσιών του κλάδου με αρνητικό αντίκτυπο στο κοινωνικό σύνολο, ως δέκτη των υπηρεσιών. Καθώς ωστόσο συνδέεται με χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης, φαίνεται να παραμένει αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου.