Δικαστικό ένσημο: Επιστροφή του όταν η αγωγή απορρίπτεται ως τυπικά απαράδεκτη

του Γιώργου Καζολέα, Δικηγόρου

Με μια αρχαία σχεδόν διάταξη του 1912 (ΓΠΟΗ/12) προβλέφθηκε η καταβολή του δικαστικού ενσήμου, ενός τέλους που υπολογίζεται επί του αντικειμένου της αγωγής. Τα δικαστικό ένσημο (αγωγόσημο) υπολογίζεται τόσο στις αστικές αγωγές, διαταγές πληρωμής κλπ όσο και στις διοικητικές αγωγές. Το 2011 με το νόμο 3994 εξαιρέθηκαν από το δικαστικό ένσημο οι αγωγές εξάλειψης υποθήκης και προσημείωσης και ακύρωσης πλειστηριασμού. Το 2012 με το νόμο 4055 εξαιρέθηκαν του ενσήμου οι αναγνωριστικές αγωγές των άρθρων 663,677,681Α και 681Β ΚΠολΔ. Δεδομένου του

ποσοστού επί του αντικειμένου της αγωγής, που σήμερα είναι οκτώ τοις χιλίοις (8/οο) επί του αιτούμενου με την αγωγή κεφαλαίου πλέον διαφόρων ακόμα χρεώσεων υπέρ διαφόρων ταμείων, το ποσό που πρέπει να καταβάλει κάποιος για μια αγωγή ιδίως μεγάλου αντικειμένου, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο, στην εποχή μας δε μάλλον είναι αποτρεπτικό για κάποιον να διεκδικήσει το δίκιο του μέσω των δικαστηρίων.

Και δεν πείθει καθόλου η δικαιολόγηση της καθιέρωσής του στην αιτιολογική έκθεση του νόμου 3994/11 ότι δηλαδή «με την άσκηση και συζήτηση μιας αγωγής ο πολίτης κινητοποιεί ένα πολυδάπανο δημόσιο μηχανισμό και οφείλει συνεπώς να καταβάλει τέλος, ώστε να ενισχύεται η δυνατότητα της πολιτείας να οργανώνει κατά τον καλύτερο τρόπο το σύστημα απονομής δικαιοσύνης», γιατί ο πολυδάπανος αυτός δημόσιος μηχανισμός κινητοποιείται με ρυθμούς χελώνας, αργά και βασανιστικά για τον πολίτη που θέλει δικαίωση και το δικαστικό ένσημο που πληρώνει δεν ανταποκρίνεται συνήθως σε οποιοδήποτε ανταποδοτικό όφελος.

Ένα πρακτικό ζήτημα για το δικαστικό ένσημο, πέραν της πολυσυζητημένης διάκρισης καταψηφιστικών και αναγνωριστικών αγωγών, είναι η επιστροφή του στον ενάγοντα όταν η αγωγή του απορρίπτεται ως τυπικά απαράδεκτη, όχι για ουσιαστικούς λόγους δηλαδή. Όπως ορθά υποστηρίζεται, το τέλος δικαστικού ενσήμου, ως αναγόμενο στη φορολογία του αντικειμένου της δίκης, επί του οποίου προκαλείται η απόφαση του δικαστηρίου, δεν θεωρείται αναλωθέν εάν η αγωγή απορριφθεί με απόφαση του δικαστηρίου όχι ουσιαστικά αλλά μόνον ως τυπικά απαράδεκτη (ΑΠ 273/1985 ΕλλΔνη 1985.466, ΕφΑθ 680/1990). Έχει κριθεί από τα δικαστήρια, ότι το προβλεπόμενο από το N. ΓΠΟΗ/12 τέλος δικαστικού ενσήμου συνιστά μέτρο φορολογικού χαρακτήρα που συναρτάται με την παροχή έννομης προστασίας από την Πολιτεία και υπόκειται στις ρυθμίσεις και στους περιορισμούς του αρ. 78 του Συντάγματος. Το τέλος αυτό, ως αναγόμενο στη φορολογία του αντικειμένου της δίκης, για το οποίο προκαλείται η απόφαση του Δικαστηρίου, θεωρείται ότι αναλώθηκε μόνον όταν η αγωγή απορριφθεί κατ’ ουσία και όχι ως απαράδεκτη για κάποιο τυπικό λόγο. Το αυτό ισχύει και όταν διαταγή πληρωμής ακυρώνεται για τυπικούς λόγους. Στην περίπτωση αυτή ο αιτών μπορεί να χρησιμοποιήσει το δικ.ένσημο στη δεύτερη αίτηση του για την έκδοση διαταγής πληρωμής για την ίδια αιτία. (ενδ.ΜονΠρωτ.Θεσπ 210/2007). Κατά λογική ακολουθία των ανωτέρω το δικαστικό ένσημο επιστρέφεται ως αχρεωστήτως καταβληθέν σε περίπτωση που ο ενάγων, μετά την απόρριψη της αγωγής του για λόγους τυπικούς, για οποιονδήποτε λόγο, δεν προτίθεται ν' ασκήσει νέα αγωγή (Γνωμοδότηση ΝΣΚ 725/1995).

Και στις διοικητικές αγωγές με καταψηφιστικό αίτημα οφείλεται, όπως προειπώθηκε, τέλος δικαστικού ενσήμου (εξαιρέσεις προβλέπονται στο άρθρο 274 παρ.2 ΚΔΔ). Έχει κριθεί όπως και παραπάνω, ότι κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 275 παρ. 1 και 4 και 274 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999, ΦΕΚ 97Α΄), το προβλεπόμενο από το Ν. ΓΠΟΗ/1912, όπως εκάστοτε ισχύει, τέλος δικαστικού ενσήμου, ως αναγόμενο στη φορολογία του αντικειμένου της δίκης επί του οποίου προκαλείται η απόφαση του δικαστηρίου, δεν θεωρείται ότι αναλώθηκε, αν το σχετικό ένδικο βοήθημα απορριφθεί με απόφαση του δικαστηρίου όχι κατ΄ ουσίαν, αλλά μόνον ως τυπικά απαράδεκτο, όπως π.χ. λόγω έλλειψης δικαιοδοσίας (ΔΕφΑΘ 571/2014, πρβλ. ΑΠ 273/1985, Πολ. Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης 28883/2003, ΣτΕ 1570/2012).